Dolandırıcılık Suçu Nedir?
Dolandırıcılık suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 157. ve 158. maddelerinde düzenlenmiş olan, kişinin hileli davranışlarla bir başkasını aldatarak onun veya bir başkasının malvarlığından kendisine veya bir başkasına haksız çıkar sağlama fiilidir.
1. Dolandırıcılık Suçunun Unsurları
Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için şu unsurların bir arada bulunması gerekir:
- Fail: Suçun faili herkes olabilir. Herhangi bir özel nitelik aranmaz.
- Mağdur: Malvarlığı zararına uğrayan gerçek veya tüzel kişidir.
- Hileli Davranış: Failin, mağduru aldatmaya yönelik olarak sergilediği gerçek dışı beyanlar veya eylemlerdir. Hile, maddi olmayan yollarla karşısındakini aldatan, hataya düşüren, düzen, dolap, oyun, entrika ve bunun gibi her türlü eylem olarak kabul edilebilir. Bu eylemler bir gösteriş biçiminde olabileceği gibi, gizli davranışlar olarak da ortaya çıkabilir. Gösterişte, fail sahip bulunmadığı imkanlara ve sıfata sahip olduğunu bildirmekte, gizli davranışta ise kendi durum veya sıfatını gizlemektedir. Ancak sadece yalan söylemek, dolandırıcılık suçunun hile unsurunun gerçekleşmesi bakımından yeterli değildir. Kanun koyucu yalanı belirli bir takım şekiller altında yapıldığı ve kamu düzenini bozacak nitelikte bulunduğu hallerde cezalandırmaktadır. Böyle olunca hukuki işlemlerde, sözleşmelerde bir kişi mücerret yalan söyleyerek diğerini aldatmış bulunuyorsa bu basit şekildeki aldatma, dolandırıcılık suçunun oluşumuna yetmeyecektir. Yapılan yalan açıklamaların dolandırıcılık suçunun hileli davranış unsurunu oluşturabilmesi için, bu açıklamaların doğruluğunu kabul ettirebilecek, böylece muhatabın inceleme eğilimini etkisiz bırakabilecek yoğunluk ve güçte olması ve gerektiğinde yalana bir takım dış hareketlerin eklenmiş bulunması gerekir (YCGK- K.2015/1).
- Aldatma: Hileli davranış, mağdurun iradesini etkileyecek düzeyde olmalıdır.
- Zarar ve Menfaat: Mağdurun malvarlığında bir eksilme (zarar) ve failin veya bir başkasının malvarlığında bir artış (menfaat) meydana gelmelidir.
2. Dolandırıcılık Suçunun Cezası
- Basit dolandırıcılık (TCK m. 157): 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
- Nitelikli dolandırıcılık (TCK m. 158): Kamu kurumlarının zararına işlenmesi, dini inançların istismar edilmesi, bilişim sistemlerinin kullanılması gibi durumlarda ceza daha ağırdır. Bu durumda ceza 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezasıdır.
3. Nitelikli Dolandırıcılık Hâlleri
Türk Ceza Kanunu’nda nitelikli dolandırıcılığın birçok şekli düzenlenmiştir. Bunlar arasında:
- Dini duyguların istismarı,
- Kamu kurum ve kuruluşlarının araç olarak kullanılması,
- Bilişim sistemleri aracılığıyla işlenmesi,
- Tacir veya şirket yöneticisi sıfatının kötüye kullanılması,
- Basın ve yayın araçlarının kullanılması gibi durumlar sayılabilir.
4. Yargılama Süreci
Dolandırıcılık suçu, şikayete tabi olmayan bir suçtur. Yani savcılık, suçun işlendiğini öğrendiğinde re’sen soruşturma başlatır. Mağdurun şikayeti olmasa bile işlem yapılabilir. Yargılama asliye ceza mahkemelerinde yapılır, ancak nitelikli hallerde ağır ceza mahkemeleri de görevli olabilir.
5. Zamanaşımı ve Uzlaşma
- Zamanaşımı: Dolandırıcılık suçlarında dava zamanaşımı süresi genellikle 8 ila 15 yıl arasında değişir.
- Uzlaşma: Basit dolandırıcılık suçu uzlaştırma kapsamındadır. Nitelikli dolandırıcılık ise uzlaştırma kapsamı dışındadır.
Sonuç
Dolandırıcılık suçu, toplumda güveni zedeleyen ve mağdurlar üzerinde ciddi etkiler yaratan bir suç türüdür. Bu nedenle yargı sürecinde hem failin niyeti hem de mağdurun zararı dikkate alınarak adil bir yargılama yapılması önemlidir. Hukuki destek alınması, özellikle cezanın ağır olduğu nitelikli hallerde büyük önem taşır.